2. Đời sống hân hoan và bao la, sâu thẳm

Ở đây chỉ trích ra một số câu trong bài Phật tâm ca. Đối với ông, đời sống là thực tại bình thường mà vô cùng thiêng liêng, nhiệm mầu ngay trước mặt:








Đây là điều ai cũng thấy, cũng kinh nghiệm, nhưng chẳng mấy người thấu hiểu được ý nghĩa nhiệm mầu (diệu chỉ) của đời sống.

Qua đây chúng ta biết ý nghĩa của đời sống là gì, và sống là để thấu hiểu ý nghĩa đời sống. Ý nghĩa ấy nếu chỉ được kinh nghiệm qua năm giác quan và ý thức thì rất mờ nhạt, cạn cợt cho nên bất toại nguyện và phải đi tìm tiếp. Nó phải được kinh nghiệm ở tầng sâu nhất, tức là tầng nền tảng, cội nguồn của năm giác quan và ý thức. Nền tảng của tâm, hay bản tâm, bản tánh của tâm, chính là cái có thể kinh nghiệm đời sống ở mức độ sâu nhất, rộng nhất.

Đời sống sở dĩ hiện hữu là để cho con người hưởng thụ. Đời thì gọi là “enjoy”, đạo thì gọi là “tam muội tự thọ dụng”. Nhưng nếu chỉ hưởng thụ bằng sáu giác quan, người ta sẽ mau chán, vì các giác quan thì giới hạn, nông cạn. Và có khi hưởng thụ sáu giác quan cảm thấy chưa thỏa mãn thì càng muốn tăng thêm kích thích, tăng cường độ, dẫn đến sai lầm và khổ đau.

Người ta chỉ hưởng thụ trọn vẹn, và hưởng thụ trọn vẹn thì không còn lưu lại một tàn dư, vết tích nào. Như một loại nhiên liệu tốt, tinh chất, khi cháy sẽ không còn tàn dư, dấu vết. Hưởng thụ trọn vẹn thì không còn chờ đợi, mong trở lại, có thêm, nghĩa là trong đó không gian và thời gian cũng cháy tiêu trọn vẹn.

Nền tảng của tâm, bản tánh của tâm, bản tâm… khiến người ta có thể hưởng thụ đời sống trọn vẹn, không còn dư tàn. Nhưng bản tánh của tâm, bản tâm là gì? Tuệ Trung Thượng sĩ trả lời rất rõ ràng:






Tâm là cái ai cũng có, tâm là những ý tưởng, những cảm xúc, những kỷ niệm, những dự phóng… và bản tánh của tâm là tầng sâu nhất, tầng đáy của tâm. Tầng đáy của tâm, Tuệ Trung gọi là Tâm (viết hoa), và Tâm ấy là Phật, và bởi vì Phật và Tâm đồng nghĩa, nên có thể viết chung là Phật – Tâm.

Đây là điều căn bản, nền tảng và cũng là mục đích của mọi phương pháp, mọi tông phái Phật giáo. Đó cũng là ý nghĩa của cuộc đời: người ta sanh ra và rồi chết đi, đó là cơ hội tốt đẹp nhất để tiếp xúc, nối kết và sống trọn vẹn tâm mình. Và diệu nghĩa của tâm bao trùm cả không gian thời gian, đồng thời luôn luôn hiện hữu trước mắt:

Diệu nghĩa sáng ngời suốt cổ kim.

Tâm tức Phật
Phật tức tâm
Diệu nghĩa sáng ngời suốt cổ kim.

(Phật tâm ca)

Cũng không được cũng không mất
Bốn mươi chín ấy là thất thất
Sáu độ muôn hạnh: sóng trên biển
Ba độc chín tình: nhật giữa không.

(Phật tâm ca)

2. Đời sống hân hoan và bao la, sâu thẳm

Ở đây chỉ trích ra một số câu trong bài Phật tâm ca. Đối với ông, đời sống là thực tại bình thường mà vô cùng thiêng liêng, nhiệm mầu ngay trước mặt:








Đây là điều ai cũng thấy, cũng kinh nghiệm, nhưng chẳng mấy người thấu hiểu được ý nghĩa nhiệm mầu (diệu chỉ) của đời sống.

Qua đây chúng ta biết ý nghĩa của đời sống là gì, và sống là để thấu hiểu ý nghĩa đời sống. Ý nghĩa ấy nếu chỉ được kinh nghiệm qua năm giác quan và ý thức thì rất mờ nhạt, cạn cợt cho nên bất toại nguyện và phải đi tìm tiếp. Nó phải được kinh nghiệm ở tầng sâu nhất, tức là tầng nền tảng, cội nguồn của năm giác quan và ý thức. Nền tảng của tâm, hay bản tâm, bản tánh của tâm, chính là cái có thể kinh nghiệm đời sống ở mức độ sâu nhất, rộng nhất.

Đời sống sở dĩ hiện hữu là để cho con người hưởng thụ. Đời thì gọi là “enjoy”, đạo thì gọi là “tam muội tự thọ dụng”. Nhưng nếu chỉ hưởng thụ bằng sáu giác quan, người ta sẽ mau chán, vì các giác quan thì giới hạn, nông cạn. Và có khi hưởng thụ sáu giác quan cảm thấy chưa thỏa mãn thì càng muốn tăng thêm kích thích, tăng cường độ, dẫn đến sai lầm và khổ đau.

Người ta chỉ hưởng thụ trọn vẹn, và hưởng thụ trọn vẹn thì không còn lưu lại một tàn dư, vết tích nào. Như một loại nhiên liệu tốt, tinh chất, khi cháy sẽ không còn tàn dư, dấu vết. Hưởng thụ trọn vẹn thì không còn chờ đợi, mong trở lại, có thêm, nghĩa là trong đó không gian và thời gian cũng cháy tiêu trọn vẹn.

Nền tảng của tâm, bản tánh của tâm, bản tâm… khiến người ta có thể hưởng thụ đời sống trọn vẹn, không còn dư tàn. Nhưng bản tánh của tâm, bản tâm là gì? Tuệ Trung Thượng sĩ trả lời rất rõ ràng:






Tâm là cái ai cũng có, tâm là những ý tưởng, những cảm xúc, những kỷ niệm, những dự phóng… và bản tánh của tâm là tầng sâu nhất, tầng đáy của tâm. Tầng đáy của tâm, Tuệ Trung gọi là Tâm (viết hoa), và Tâm ấy là Phật, và bởi vì Phật và Tâm đồng nghĩa, nên có thể viết chung là Phật – Tâm.

Đây là điều căn bản, nền tảng và cũng là mục đích của mọi phương pháp, mọi tông phái Phật giáo. Đó cũng là ý nghĩa của cuộc đời: người ta sanh ra và rồi chết đi, đó là cơ hội tốt đẹp nhất để tiếp xúc, nối kết và sống trọn vẹn tâm mình. Và diệu nghĩa của tâm bao trùm cả không gian thời gian, đồng thời luôn luôn hiện hữu trước mắt:

Diệu nghĩa sáng ngời suốt cổ kim.

Tâm tức Phật
Phật tức tâm
Diệu nghĩa sáng ngời suốt cổ kim.

(Phật tâm ca)

Cũng không được cũng không mất
Bốn mươi chín ấy là thất thất
Sáu độ muôn hạnh: sóng trên biển
Ba độc chín tình: nhật giữa không.

(Phật tâm ca)